قالب بلاگفا

همين امر باعث كندي پيشرفت علم طب نسبت به ساير علوم شده است تا آن‌جا كه طبق عقيدة يكي از محققين بزرگ اروپا، تمام آن‌چه كه تا كنون در علم طب شناخته شده در مقايسه با آن‌چه بايد دانسته شود تقريباً هيچ است و اگر كسي كتاب‌هاي طبي را با كمال دقت مطالعه نمايد و در حين مطالعه، مخصوصاً به اين نكته توجه داشته باشد كه مطالب مجهول را از معلوم جدا كند و آن‌چه مبهم و متناقض است نيز به كنار بگذارد به درستي بر او ثابت خواهد شد در علم طب كم‌تر عقايد مثبت و محكم و پا‌برجائي وجود دارد، بلكه هر جا نظر كند با مطالب مبهم و مجهول روبرو خواهد شد. اين مجهولات از لحظه‏اي كه مطالعه در روي سلول‌هاي بدن آغاز مي‏شود تا آن‌جا كه علت اصلي بيماري‌ها را بايد تحقيق و جستجو كرد، همه جا موجود است. براي روشن شدن مطلب چند مثال ذكر مي‏كنيم: مثلاً در مورد سلول‌ها و بافت‏ها، ما‌ نمي‏‎دانيم كه زندگي و حيات چگونه در سلول‌هاي بدن نگهداري مي‏شود و مولكول‌هاي اجسام شيميايي در ساختمان گذران سلول‌ها كه دايماً دستخوش تغيير هستند چه سهمي در حفظ زندگي دارند. اعضای بدن از بافت‏ها و بافت‏ها از اجتماع سلول‌ها به وجود آمده‏اند ولي معلوم نيست سلول‌ها در اجتماعات خود چگونه به سر مي‏برند. هيئت اجتماع آن‌ها بي‏شباهت به اجتماعات مورچه و زنبور عسل نيست. همان‌طور كه مورچه و زنبور عسل وظايفي را كه در اجتماع به عهده دارند قبلاً مي‏دانند گويا سلول‌ها نيز به وظايف خود از پيش خبر دارند ولي كيفيت اين عمل بر ما مجهول است. چگونگي روابط اعمال رواني با سلول‌هاي مغزي هنوز بر ما پوشيده است و ما حتي فيزيولوژي حقيقي سلول‌هاي مغزي را نمي‏دانيم. هنوز ما نمي‏دانيم كه خصايص عضوي و رواني كه افراد از پدر و مادر خود به ارث مي‏برند به چه ترتيب و چگونه تحت تأثير شرايط زندگي، محيط و غذاها و آب و هواهاي گوناگون قرار گرفته و تغيير مي‏نمايند. هنوز معلوم نيست چه روابطي بين رشد استخوان‌ها و عضلات و اعضاي بدن با فعاليت‏هاي رواني و معنوي موجود است و هم‌چنين از شناسايي عواملي كه تعادل دستگاه عصبي و مقاومت در برابر بيماري‌ها را تأمين كند عاجزيم. يكي از دانشمندان متخصص در بيماري‌هاي مغز و اعصاب به نام سوك (Souques) در خصوص علت بيماري صرع مي‏نويسد: جهل ما درباره علت بيماري صرع هنوز ادامه دارد و تا كنون كار ما جز اين نبوده است كه فرضي را روي فرض ديگر آورده و اين فرض‌ها را روي هم انباشته و به اين ترتيب چوب‌بست سستي شبيه به چوب‌بستي كه بنّاها موقع ساختن بنا بر پا مي‏كنند بسازيم.خلاصه اين كه اگر كتاب‌هاي پزشكي امروز را ورق زده و مطالب‌ آن را زير و رو كنيم همه جا با اين قبيل مجهولات و نيز با كلمات و جملاتي نظير «نمي‏دانيم»، «هنوز معلوم نشده است»، «مطمئن نيستيم» و غيره روبرو خواهيم شد. كوتاه سخن اين‌كه، بر دانشمندان و متخصصين فن پوشيده نيست كه پيشرفت دانش پزشكي در قرون اخير خيلي كندتر از پيشرفت علوم فيزيك و شيمي  و مكانيك صورت گرفته، و به علت مشكلات زيادي كه در راه تحقيقات و تجسسات طبي وجود دارد مطالب مبهم و نامعلوم و قضايايي كه از حدود فرض و تصور خارج نشده‏اند در آن زياد ديده مي‏شود و از اين‌جا است كه اختلاف آراء و عقايد ضد و نقيض بسيار بين دانشمندان پزشكي وجود دارد، تا آن‌جا كه يكي از محققين اروپا گفته است هيچ عقيده‏اي در علم طب ديده نمي‏شود كه عقيدة ضد آن اظهار نشده باشد و همين اختلاف آراء و عقايد ضد و نقيض، ايجاد آشفتگي‏هايي در طب امروز كرده است. البته اين آشفتگي و بي‏نظمي در تمام دوران طولاني تاريخ پزشكي همواره وجود داشته ولي هرگز ميزان آن به درجة كنوني نرسيده بوده است و عجيب اين‌جا است كه امروزه هيچ‌كس وجود اين آشفتگي‏ها را حس نمي‏كند بلكه برعكس آن‌چه ظاهر امر نشان مي‏دهد جز آراستگي و پيراستگي چيزي نيست، زيرا در تمام كشورهاي دنيا دانشكده‏هاي پزشكي با برنامه‏هاي وسيع و كامل خود مرتباً به تعليم علم طب مشغول‏اند و دانشمندان شب و روز در آزمايشگاه‏ها و مؤسسات عظيم طبي به تجسسات و تحقيقات اشتغال دارند و هر چند وقت يك بار از كشورهاي مختلف جهان در محلي به دور هم جمع شده و كاوش‌هاي علمي و اكتشافات خود را به يكديگر عرضه مي‏دارند و نتيجه اين تحقيقات و تجسسات در روزنامه‏ها و مجلات علمي درج و منتشر مي‏گردد و سرعت ارتباطات كنوني به حدي است كه كلية پزشكان دنيا از اكتشافات كوچك و بزرگ كه در دورترين نقاط زمين پيدا شده به زودي با خبر مي‏شوند. به اين ترتيب گويا تمام كرة زمين حكم كشور يا شهر واحدي را پيدا كرده و كلية افراد بشر با يكديگر دايماً در ارتباط علمي هستند. چكيدة تمام مطالعاتي كه تا كنون در رشته‏هاي مختلف دانش پزشكي به عمل آمده در كتاب‌ها و مجلات طبي منعكس شده و اطباي دنيا همواره به دستورات مندرج در اين كتاب‌ها عمل مي‏كنند. هيچ امري كه حاكي از عدم نظم و ترتيب و يا وقفه‏اي در پيشرفت دانش پزشكي باشد مشاهده نمي‏شود، در اين صورت چگونه مي‏توان تصور هرج و مرج و آشفتگي را در علم طب حتي در مخيله خود خطور داد؟
پاسخ اين سؤال اين است كه اين نظم و ترتيب و اين آراستگي و پيراستگي تماماً ظاهري است و اگر كسي با نظري دقيق و موشكاف به تحقيق و بررسي پردازد در وراءِ اين ظاهر منظم و آرام، آشفتگي‏هاي بسيار مشاهده خواهد كرد. از نتايج مستقيم اين آشفتگي‏ها بايد وفور بيماري‌ها در بين مردم و وجود مكتب‏هاي مختلف پزشكي در بين اطبای دنيا و رواج بي‏حد و حساب و بي‏بند و بار داروها را در جامعه نام برد.
 
بخش دوم
بررسي علل افزايش تعداد بيماري‌ها در اجتماعات بشري
مسلّم است هر قدر علم طب و بهداشت پيشرفت كند، مردم مخصوصاً در كشورهاي متمدن و مترقي در اثر رعايت دستورات بهداشتي سالم‌تر گرديده و تعداد بيماري‌ها در اجتماعات بشري به تدريج كم‌تر خواهد شد زيرا دانشمندان دانش پزشكي با شناختن عامل بروز بيماري‌ها و مبارزه با آن‌ها، به مرور زمان موفق به كندن ريشة امراض شده و از بروز آن‌ها جلوگيري به عمل مي‏آورند. چنان‌كه امروزه در كشورهاي آمريكا به واسطه خشكاندن باتلاق‌ها، نسل پشة آنوفل را از بين برده و ديگر در آن كشورهاي پهناور تقريباً اثري از مالاريا ديده نمي‏شود، بنابراين پيشرفت علم طب و بهداشت نسبت مستقيم با كم شدن تعداد بيماري‌ها در جوامع بشري دارد و هم‌چنين مسلّم است كه اگر يك عده بيماري‏هايي در بين مردم دنيا به وفور رواج يابد و تعداد آن‌ها بیش‌تر از سابق گردد مسئوليت اين امر به طور مستقيم و غيرمستقيم مربوط به علم طب و اطبا و متخصصين بهداشت مي‏باشد. به اين جهت يكي از وظايف اصلي و اساسي عموم اطباي دنيا و مخصوصاً متخصصين بهداشت اين است كه همواره آمار بيماري‌ها و تعداد نسبي آن‌ها را در اجتماعات بشري مورد توجه خاص و مطالعة دقيق قرار داده و مراقب باشند اگر تعداد بعضي امراض در جامعه زياد شود فوراً در مقام تحقيق برآمده علت آن را كشف و به رفع آن بپردازند. مثلاً بايد دانسته شود كه آيا زخم معده و يا مرض قند و ازدياد فشارخون امروزه در بين مردم بیش‌تر رواج دارد يا 50 سال قبل و 100 سال قبل، اگر امروز بیش‌تر بود درصدد مطالعه برآيند و عوامل مسبّبة آن را بيابند و به هر ترتيب شده با آشنا ساختن مردم با اصول و مقررات بهداشتي براي عدم ابتلای آنان به اين قبيل بيماري‌ها و نشر يك سلسله حقايق كه اطلاع آن‌ها براي جامعه لازم است و توجه مقامات مسئول بهداشتي كشور به خطرات حاصله از ازدياد روز‌افزون بيماري‌هاي مزبور و با اقداماتي نظير اين‌ها، عمل تقدم به حفظ و پيشگيري را به نحو مطلوب انجام دهند و چنان‌كه همه مي‏دانند اصولاً كار وزارت بهداري همين پيشگيري و مبارزه با علت بروز بيماري‌ها مي‏باشد نه معالجة امراض و اين مسئله آن‌قدر مهم است كه به جرأت مي‏توان گفت اگر يك نفر پزشك روزي 2 ساعت وقت خود را صرف مطالعه و تحقيق در اطراف چگونگي پيدايش و وفور بيماري‌ها در جامعه و طرز جلوگيري از بروز آن‌ها نمايد وجود او براي جامعه مفيدتر از آن خواهد بود كه روزي 10 ساعت به معالجة بيماران پردازد.
براي تأييد مطلب مي‏توان لاوران ميكروب‏شناس معروف فرانسوي را مثال زد كه در پرتو وجود او ميكروب مالاريا و ناقل مرض كشف و با خشكاندن باتلاق‌ها در اكثر نقاط دنيا، امروزه مالاريا در نقاط مزبور ريشه‏كن شده است و اين، يكي از بزرگ‌ترين خدمت‏ها به جامعه بشري محسوب مي‏شود.
به جهات مندرج در بالا ما لازم دانستيم در مقام تحقيق و مطالعه بر‌آمده، موقعيت علم طب در حال حاضر را با وضعيت آن در زمان‌هاي پيشين از لحاظ تعداد و وفور بيماري‌ها در جوامع بشري مورد بررسي قرار دهيم. براي روشن شدن مطلب گوييم بيماري‌ها را به دو دستة بزرگ مي‏توان تقسيم كرد:
الف: بيماري‌هاي عفوني (ميكروبي و ويروسي)
ب: بيماري‌هاي دِژِنِراتيو (بيماري‌هايي هستند كه از فرسودگي و انحطاط سلول‌ها پيدا شده و به صورت مزمن در‌مي‏آيند و اغلب در نتيجة بيماري‌هاي ميكروبي و گاهي نيز در اثر كمبود ويتامين‏ها و مواد معدني و فلزاتي كه وجودشان براي ساختمان نسوج بدن لازم است و گاهي نيز به عللي ديگر بروز مي‏نمايند).
 
الف‌- بيماري‌هاي عفوني:
در مورد بيماري‌هاي عفوني، اگر بخواهيم حق مطلب را ادا كنيم بايد بگوييم علم طب از نظر كشف ميكروب‌ها و ويروس‌ها و مبارزه با آن‌ها و پيشگيري و معالجة امراض عفوني از زمان پاستور تا كنون موفقيّت‏هايي به دست آورده و به واسطة كشف واكسن‏ها و سرم‏ها و داروهاي شيميايي ميكروب‏كش و آنتي‌بيوتيك‌ها قدم‏هاي مؤثري در راه پيشرفت علم طب برداشته شده است، چنان‌كه امروزه در اثر يك سلسله اقدامات بهداشتي از قبيل استريليزه كردن آب‌هاي مشروب و پاستوريزه كردن شير و مواد غذايي و گندزدايي محل‏ها و وجود قرنطينه‏ها و غيره، ديگر از آن اپيدمی‌‌هاي وحشتناك و عالم‌گير از قبيل وبا و طاعون و غيره خبري نيست و بيماري‌هايي چون تيفوس، تيفوييد، آبله، ديفتري، سل و غيره نيز كم‌كم از تعدادشان كاسته شده و تلفاتشان خيلي كم‌تر از سابق شده است و نيز اسهال وبايي كودكان و ساير امراض عفوني اطفال كه سابقاً تلفات زيادي مي‏دادند به واسطة مراقبت‏هاي بهداشتي كه امروزه دربارة آن‌ها به عمل مي‏آيد فوق‏العاده كم شده و از مرگ و مير كودكان به نحو مؤثري جلوگيري به عمل آمده است.
تمام اين‌ها به جاي خود صحيح و جاي هيچ‌گونه انكار نيست ولي متأسفانه مكتب پاستور با تمام منافع و فوايدي كه براي مردم داشته مع‌هذا همراه با مسکوکات طلا، سكه‏هاي قلب(تقلبی) زيادي نيز به ما تحويل داده است به طوري‌كه مي‏توان گفت مضاري كه از اين راه عايد بشر شده كم‌تر از منافع و فوايد آن نبوده است. منتها اكتشافات پاستور آن‌قدر در عالم سر و صدا كرد و منافع حاصله از آن اكتشافات را آن ‌قدر به وسيلة تبليغات همه جا منتشر نمودند كه ديگر در ذهن مردم مجالي براي پذيرفتن مضار آن باقي نماند و عجيب اين‌جا است كه خود دانشمندان نيز تا اندازه‏اي مثل ساير افراد مردم تحت تأثير افكار روز قرار گرفته و تا مدتي از مضار آن‌ها غافل ماندند تا اين‌كه به مرور زمان محققين دانشمند با بررسي‏هاي دقيق خود به اين ضررها پي‌‌برده در مقام چاره‏جويي بر‌آمدند و عقايد خود را در اين‌باره منتشر ساختند.
 
مضارّ مكتب پاستور
اينك نظر به اهميت مطلب، مضارّي كه از مكتب پاستور در دنيا پيدا شده است به اختصار شرح مي‏دهيم:
1- پس از اين‌كه پاستور ميكروب‌ها را كشف كرد و علت بروز بيماري‌ها مخصوصاً بيماري‌هاي مسري را از ميكروب‌ها دانست و سر و صداي اين اكتشاف همه جا پيچيد، وحشت و ترس زايد‏الوصفي در كلية مردم اروپا پيدا شد و براي جنگ عليه ميكروب‌ها و نابود كردن آن‌ها و مبتلا نشدن به بيماري‌ها، همه جا آب مشروب را جوشاندند و از خوردن سبزي‌ها و ميوه‏هاي خام خودداري كردند و شير اطفال را خوب جوشانيده و ميوه‏ها و سبزي‌ها و غذاها را كاملاً پخته و به عبارت اخري كلية مواد غذايي را استرليزه كردند ولي متأسفانه چندي نگذشت كه اين احتياطات در بهداشت غذايي نتايج اسف‏انگيزي به وجود آورد. كودكان ضعيف و لاغر شدند، رشد آن‌ها متوقف گرديد، بسياري از آن‌ها كم‌خوني مخصوصي پيدا كردند، خلاصه اين‌كه سلامت مردم سخت مختل شد. دانشمندان به فكر چاره افتادند، يكي از دانشمندان موسوم به ژرژ بار بارن كتابي تحت عنوان «ترس: بيماري شماره يك» منتشر كرد و در آن كتاب، ترس و وحشت بي‌جهت مردم را از ميكروب‌ها سخت مورد انتقاد قرار داده و تذكر داد كه اين كار جز ضرر نتيجه‏اي ندارد زيرا جوشاندن زياد و استرليزه كردن غذاها، اولاً مقداري از مواد حياتي و ويتامين‏هاي آن‌ها را از بين مي‏برد و به اين جهت رشد اعضا و كار و فعاليت آن‌ها متوقف مي‏ماند و ثانياً همان‌طور كه ميكروب‌هاي مضر وجود دارد میکروب‌های مفيد هم موجود است كه مقداري از هضم غذاها و كارهاي لازم بدن به عهده آن‌ها است، با استرليزه كردن سبزي‌ها و ميوه‏ها ميكروب‌هاي مفيد نيز همراه با ميكروب‌هاي مضر از بين مي‏روند و به اصطلاح تر و خشك با هم مي‏سوزند و خود پاستور نيز كه معلم اول ميكروب‏شناسي بود و ميكروب‌ها را كشف كرد و وسيلة نابود كردن آن‌ها را نيز ياد داد هرگز توصيه ننموده بود كه غذاها را استرليزه كنند زيرا طي آزمايش‏هايي كه آن استاد در آزمايشگاه روي حيوانات كرد نشان داد كه استرليزه كردن غذاها رشد بدن را متوقف و كار اعضا را فلج و سلامتي را مختل و حيوان را ضعيف و لاغر مي‏كند. حيواناتي كه تحت نظر پاستور با غذاهاي استرليزه شده تغذيه مي‏كردند پس از چندي نزديك بود بميرند. پاستور رژيم آن‌ها را عوض كرد و مقداري اغذيه تازه و خام به حيوانات مزبور خورانيد. ضعف و لاغري و كسالت آن‌ها برطرف شد و مجدداً سلامت خود را بازيافتند. بیش‌تر تأكيد پاستور، براي ضد‌عفوني كردن آلات و ادوات جراحي، دست و اَمكنه بود نه غذاها.
علاوه بر ژرژ بار بارن، دانشمندان ديگر نيز در اين باره به مطالعه و تحقيق پرداخته و مردم را با مضار استريليزه كردن ميوه‏ها و سبزي‌ها و غذاها آشنا ساختند. از جمله مادام دوسن ژنه متخصص علم غذاشناسي مي‏گويد: اگر به چيزهاي وحشت‏آور و ترسناكي كه كلمه استريليزه در بردارد خوب فكر كنيم به زودي پي‌خواهيم برد كه يك غذاي استريليزه، چيزي است مثل يك زمين غير ‌حاصل‌خيز كه هيچ چيز زنده‏اي براي ادامة حيات و زندگي در آن نمي‏رويد. يك غذاي استريليزه غذا نيست بلكه چيزي است كه ظاهر يك غذا را دارد بدون اين‌كه از خاصيت و تأثير غذا، چيزي در آن موجود باشد.
خلاصه اين‌كه دانشمندان از زمان پاستور تا كنون مي‏كوشند كه به مردم حالي كنند ميكروب‌ها و ويروس‌ها همه جا، روي غذاها، در آب، در هوا و روي پوست بدن و داخل دهان و حلق و بيني موجودند و معمولاً هم ضرري ندارند. مثلاً ميليون‌ها ميكروب مختلف در دهان و حلق و مخاط‏هاي اشخاص وجود دارد بدون اين‌كه ايجاد بيماري كنند و گو اين‌كه از بين بردن آن‌ها عملاً محال است ولي اگر فرضاً بتوانيم آن‌ها را از بين ببريم تازه ضرر اين كار بيش از نفع آن است ولي مع‌هذا مردم هنوز هم گوش نمي‏دهند و همان ترس و وحشت اوليه موجود است. گويا اين واهمه و ترس از ميكروب جزء غرايز طبيعي افراد بشر شده زيرا آثار آن را امروزه همه جا مي‏توان ديد چنان‌كه در آگهي‏هاي تجارتي براي جلب نظر بیش‌تر مشتري، مثلاً مي‏نويسند: آدامس ويتامينه كه با دست ساخته نمي‏شود و يا مشروبات گازدار نوشيدني كه بدون دخالت دست پر مي‏شود.
البته محتاج به توضيح نيست كه در تهيه مواد غذايي يا هر امر ديگري بايد رعايت نظافت را كرد و مثلاً ميوه يا سبزي را نبايد روي زمين كثيف گذاشت و موقع خوردن آن‌ها نبايد دست كثيف و آلوده باشد. تميزي و نظافت در كلية اديان و مذاهب توصيه گرديده و يكي از شرايط ايمان قرار داده شده است اما نه اين كه به حد وسواس برسد. بنابراين اگر سبزي‌ها را در جريان تند آبي بشويند و در محل تميزي نگهداري كنند از نظر بهداشت كاملاً كافي است و ديگر احتياج نيست كه مثل بعضي اشخاص وسواسي سبزي‌ها را در آب پرمنگنات بشويند و همه چيز را از ترس وجود ميكروب با الكل ضد‌عفوني كنند. اين عادات و حركات كه مخصوصاً امروزه در طبقات ممتازه و متجدّد بیش‌تر ديده مي‏شود و جزء آداب و اصول زندگي متمدن جديد به شمار مي‏رود، مورد تمسخر دانشمندان است و جز خرافات پزشكي نام ديگري نمي‏توان به آن داد.
خلاصه اين‌كه هنوز هم بسياري از افراد مردم در اثر خوردن غذاهاي كنسرو شده و استريليزه و نخوردن ميوه و سبزي خام و زياد پختن و جوشاندن شير و غذاها دچار فقر ويتاميني و كمبود مواد حياتي هستند و چنان‌كه خواهيم ديد اين امر باعث حساسيت مزاج‌ها شده و پيدايش يك عده از بيماري‌هاي مزمنة كنوني را سبب گرديده است.
2- از روزي كه ميكروب‌ها كشف شده تا كنون، به تدريج يك عده واكسن‏ها و سرم‌ها و داروهاي شيميايي ميكروب‏كش براي پيشگيري و معالجة امراض عفوني (ميكروبي و ويروسي) توسط دانشمندان كشف و در كارخانجات و مؤسسات عظيم دارويي ساخته شده و در معرض استفاده بيماران گذاشته شده است. اصولاً و روي‌هم‌ رفته بايد گفت علاوه بر سر و صدايي كه كشف ميكروب در جهان كرد و آوازه آن به همه جا پيچيد و توجه عامة مردم را براي از بين بردن آن‌ها جلب نمود و اين مسئله خود در مصرف كردن خارج از اندازة داروهاي ضد ميكروبي تأثير به سزايي داشته است، عامل بسيار مؤثر ديگر در شهرت و رواج اين داروها و مخصوصاً آنتي‌بيوتيك‏ها (پني‏سيلين، استرپتوميسين، اورئوميسين و كلروميستين، اكروميسين، تراميسين، تتراسين و غيره و غيره) تبليغات قوي و عجيب صاحبان كارخانجات و مؤسسات دارويي بوده است. مهم‌ترين مطالبي كه در مورد اين داروها بايد هميشه در مد نظر گرفت اين است كه هر آنتي‌بيوتيك را فقط در موارد خاصي بايد به كار برد و تشخيص آن هم فقط به عهده لابراتوار است. در كشورهاي اروپا و آمريكا تا نوع ميكروب در آزمايشگاه معلوم نشود داروهاي آنتي‌بيوتيك تجويز نمي‏كنند زيرا طبق ضرب‌المثل معروف هيچ گلي بي‏خار نمي‏شود، آنتي‌بيوتيك‌ها در ضمن منافعي كه دارند مضاري هم دارند و آن‌گاه اگر در غير مورد به كار روند مضار آن‌ها چندين برابر خواهد بود (مضار جاني و مالي غيرقابل جبران). متأسفانه در كشور ما اين مسئله ابداً رعايت نمي‏شود. خوب به خاطر دارم چند سال قبل كه در يكي از شهرهاي بزرگ ايران مدت چند ماه اقامت داشتم و در آن موقع فقط دو سه آنتي‌بيوتيك كشف شد و پني‌سيلين شهرت جهاني پيدا كرده بود روزي به يكي از داروخانه‏ها رفتم، مدير داروخانه باب اعتراض و شكايت را گشود كه اين چه وضعي است و آيا معني علم طب اين است كه هر كس از موي سر تا ناخن پا هر بيماري كه داشته باشد بايد پني‌سيلين تزريق كند؟ و يا اشخاص عادي هم اگر چاق باشند و بخواهند لاغر شوند و يا اگر لاغر باشند و بخواهند چاق شوند بايد پني‌سيلين تزريق نمايند؟ و اظهار مي‏داشت بدون اغراق صدي 90 از فروش روزانه ما پني‏سيلين است كه يا طبق تجويز آقايان اطبّا مصرف مي‏شود و يا خود مردم مي‏خرند و تزريق مي‌كنند. اين وضعيت آن موقع بود، امروز كه انواع اين آنتي‌بيوتيك‌ها زياد شده است به راستي مي‏توان گفت كه شيرازه امور پزشكي از هم گسيخته شده و ماجراي بزرگي به وجود آورده است كه مضار مالي و جاني آن براي مردم از حد و اندازه خارج مي‏باشد زيرا آن‌قدر مردم خود را نسبت به اين داروها علاقمند نشان مي‏دهند كه پزشك اگر مخالف تجويز آن‌ها هم باشد در مقابل فشار و اصرار مردم چاره‏اي جز به كار بردن ندارد و ديگر كسي آن‌قدر توجه ندارد كه اين داروها را دانشمندان اروپا و آمريكا كشف كرده‏اند و ما لااقل بايد در تجويز آن‌ها پيرو عقايد آنان باشيم. در اروپا و آمريكا محال است به اين بي‏بند و باري اين داروها را به كار برند زيرا افراط در مصرف آن‌ها مخصوصاً اگر در غير مورد تجويز شوند صرف‌نظر از ضرر مالي و بهای گزاف داروهاي مزبور كه بر بودجه ضعيف و فقير مردم تحميل مي‏شود، زيان‌هاي جاني غير‌قابل‌جبران نيز براي افراد بشر تا كنون به بار آورده است.
براي اين‌كه مدرك محكم و قاطعي به عامة مردم ارائه شود تا صحت مطالب بالا تأييد گردد توجه خوانندگان عزيز را به مقاله‌اي كه در يكي از مجلات طبي آمريكا به نام The Journal of the American Medical Association تحت عنوان «آنتي‌بيوتيك‌ها در عفونت‏هاي دستگاه تنفس» نوشته شده و ترجمه آن در مجله دانشكده پزشكي، شمارة 4، مورخه دي ماه 1332 درج گرديده است جلب مي‏كنم. اينك قسمتي از ترجمة آن مقاله عيناً نقل مي‏شود:
قبل از شروع معالجه بايستي بيماري را به دقت تشخيص داده، نوع ميكروب آن را تعيين نموده تا بتوان آنتي‌بيوتيك مناسبي كه بتواند ميكروب مورد نظر را مضمحل كند انتخاب كرد. عدم مطالعه و دقت در انتخاب آنتي‌بيوتيك‌ها سبب مقاومت ميكروب‌ها مي‏گردد. تا پايان سال 1951، شصت درصد ميكروب‌ها نسبت به پني‏سيلين، 25 درصد نسبت به ارئوميسين و تراميسين و 17 درصد نسبت به كلروميستين مقاوم شده بود. به اين ترتيب سال به سال بر تعداد ميكروب‌هاي مقاوم افزوده مي‏شود. در بعضي موارد حتي آنتي‌بيوتيك‌ها باعث مي‏شوند كه بعضي از ميكروب‌ها در دستگاه تنفس رشد بیش‌تري نمايند، مثلاً نژاد مخصوصي از استافيلوكوك طلايي در حين معالجه با پني‌سيلين رشد بیش‌تري مي‏كند… و در صفحه 238 مي‏نويسد: در پنوموني استافيلوكوكسيك بايستي معالجه را با مقادير زياد پني‌سيلين شروع كرد زيرا غالب نژادهاي استافيلوكوك نسبت به پني‌سيلين مقاوم شده‏اند.
به طوري كه از نوشتة بالا استنباط مي‏شود تا چند سال اوليه كشف آنتي‌بيوتيك‌ها، در خود اروپا و آمريكا نيز پزشكان دقتي در اين‌كه ابتدا هر نوع ميكروب را معلوم و سپس آنتي‌بيوتيك مناسب تجويز نمايند نمي‏كردند و همين مسئله سبب شد كه دانشمندان به ضررهاي آن پي‌برده و در مجلات پزشكي لزوم دقت در اين باره را تذكر دادند ولي پس از تذكرات آن‌ها، اطبا و خود مردم متوجه مضار بي‏بند و بار مصرف كردن آنتي‌بيوتيك‌ها شده و جلو آن را گرفتند.
در كشور ما نه تنها هنوز اين توجه پيدا نشده بلكه ترويج دادن آنتي‌بيوتيك‌ها را علامت هماهنگي با پيشرفت علم طب دانسته و تصور مي‏كنند اگر در هر نسخه يكي دو آنتي‌بيوتيك نوشته نشود متهم به بي‌علمي و بي‌اطلاعي از جريان اكتشافات روز مي‏گردند. مسلّماً منشأ اين طرز تفكر و اين رواج زايد از اندازه آنتي‌بيوتيك‌ها همان تبليغات قوي مؤسسات دارويي و مبالغه‏هايي است كه در خصوص اين داروها شده و مي‏شود و اين كه همه جا از خواص معجزه‌آساي آن‌ها صحبت مي‏شود، از همان منبع سرچشمه گرفته است. به هرحال امروزه در بسياري از كشورهاي اروپا و آمريكا ممكن نيست داروخانه‏ها بدون نسخة پزشك پني‌سيلين بفروشند يا پزشكان بدون آزمايش لابراتوار، پني‏سيلين تجويز نمايند زيرا چنان‌كه شرح آن گذشت عدم مطالعه و دقت در انتخاب آنتي‌بيوتيك‌ها سبب مقاومت ميكروب‌ها شده و در اثر افراط در استعمال آن‌ها سال به سال بر مقاومت ميكروب‌ها افزوده مي‏شود. همه مي‏دانند كه ده سال قبل، بيش از صد هزار واحد پني‏سيلين در يك شبانه‌روز به يك نفر بيمار تزريق نمي‏كردند ولي امروزه يك ميليون واحد هم به جايي نمي‏رسد زيرا غالب نژادهاي ميكروب‌ها نسبت به پني‏سيلين مقاوم شده‏اند و اگر ضرر آن منحصر به همين بود عيبي نداشت، يك ضرر بزرگ‌تر كه پيدا شده اين است كه از اين ميكروب‌هاي مقاوم، نژادهاي جديدي به وجود آمده است كه ديگر پني‏سيلين روي آن‌ها اثر نمي‏كند مثلاً يك نوع گنوكك (ميكروب سوزاك) جديداً پيدا شده كه پني‏سيلين در آن مؤثر نيست و بايد آنتي‌بيوتيك قوي‌تر را براي از بين بردن آن به كار برد و البته دانشمندان هم بيكار نمي‏نشينند و روز به روز آنتي‌بيوتيك‌هاي قوي‌تر كشف مي‏نمايند ولي به اين ترتيب كه پيش مي‏رود ممكن است روزي برسد كه ميكروب‌ها چنان قوي شده و براي اضمحلال نوع بشر چنگال و دندان تيز كنند كه هيچ وسيله‏اي قادر به جلوگيري از قوة تخريبي آن‌ها نباشد. اين‌ها كه نوشته شد افسانه‌سرايي و خيال‌پردازي نيست، حقايق مسلّم و غير‌قابل‌انكار است و بر تمام دانشمندان علم طب محرز گرديده و هيچ‌كس شكي در صحت آن‌ها ندارد. اين است كه در اروپا و آمريكا امروز در تجويز آنتي‌بيوتيك‌ها كمال احتياط رعايت مي‏شود، در تهران نيز بعضي از آقايان پزشكان اين نكته را رعايت كرده و بدون امتحان لابراتوار و تعيين آنتي‌بيوتيك مناسب اقدام به تجويز آن‌ها نمي‏كنند. اميد است عموم پزشكان از اين آقايان تأسي فرمايند و مردم را راهنمايي فرموده و مضار افراط در مصرف آنتي‌بيوتيك‌ها را به آن‌ها حالي نمايند. ضمناً براي اين كه بر عموم مردم ثابت شود كه در حال حاضر آنتي‌بيوتيك‌ها به واسطة تبليغات قوي كه دربارة آن‌ها شده و مي‏شود بیش‌تر از تمام داروها در داروخانه‏ها به فروش مي‏رسد توجه عامه را به خبري كه در روزنامة اطلاعات، شمارة 9254، مورخه 6/12/35 درج شده جلب مي‏كنم. در شمارة مزبور به خط درشت مي‏نويسد: «داروهاي جديد آنتي‌بيوتيك پرفروش‏ترين داروها هستند» و سپس اضافه مي‏كند: طبق آمار دفتر سنديكاي داروسازان، در حال حاضر 380 داروخانه بزرگ و كوچك در مركز و گوشه و كنار شهر تهران وجود دارد كه از اين تعداد در حدود بيست داروخانه از نظر فروش در رديف داروخانه‏هاي درجه اول و بقيه يا درجة دوم يا سوم محسوب مي‏شود… و پس از شرح فروش داروخانه‏هاي درجه اول و دوم مي‏نويسد: يكي از اقلام دارويي گران‌قيمت كه در ضمن از داروهاي ديگر نيز بیش‌تر به فروش مي‏رسد عبارت است از داروهاي آنتي‌بيوتيك كه براي معالجه بيماري‌هاي عفوني مصرف مي‏شود.
اگر ضرر آنتي‌بيوتيك‌ها فقط منحصر به اين بوده كه بر مقاومت ميكروب‌ها افزوده و چنان‌كه شرح آن گذشت نژادهاي جديدي از آن‌ها به وجود آيد كه داروهاي كنوني در آن‌ها اثري نداشته باشد باز چندان مهم نبود، مضار ديگري نيز در آنتي‌بيوتيك‌ها موجود است كه بي‏اندازه بايد به آن‌ها اهميت داد و آن اين‌كه انسان را ضعيف و كم‌خون مي‏كنند، ويتامين‌هاي ذخيرة بدن را مصرف مي‏نمايند، ميكروب‌هاي مفيد بدن مخصوصاً آن‌هايي كه در معده توليد ويتامين ب مي‏كنند از بين مي‏برند و از همه مهم‌تر اين كه مزاج را حساس و استعداد بروز بيماري‌هاي آلرژيك (حساسيت) را زياد مي‏كنند و چه بسيار اشخاص كه مبتلا به بيماري‌هاي مزمن بوده و پس از دوره‏هاي طولاني معالجه با پني‏سيلين و سولفاميد و ساير آنتي‌بيوتيك‌ها اكنون حساسيت خاصي در مقابل سرما پيدا كرده و با اندك تغيير هوا مبتلا به آنژين‎هاي مكرّر و زكام‏هاي طولاني و ساير عوارض آلرژيك مي‏شوند. خلاصه اين‌كه رواج فوق‏العاده آنتي‌بيوتيك‌ها در عالَم، مضارّ جبران‏ناپذيري براي نوعِ بشر به ارمغان آورده، سلامتي بسياري از مردم را مختل، مزاج‌ها را عليل و ضعيف و حساس و استعداد بروز بيماري‌ها را زيادتر كرده و به تدريج پيدايش انواع جديدي از بيماري‌ها را در بين مردم سبب شده‏اند.
اتفاقاً هم اكنون كه مشغول نوشتن اين مطالب هستم، مجلة دانشكدة پزشكي، شماره 10، تيرماه 36 رسيد كه در آن مقاله‏اي تحت عنوان «سولفاميد و بيماري كم‌خوني هموليتيك» نگارش آقاي دكتر احمد آژير رييس بخش دانشكدة پزشكي درج شده بود. سولفاميدها كه جزء آنتي‌بيوتيك‏ها محسوب مي‏شوند عموماً باعث كم‌خوني مي‏گردند، به طوري كه مي‏توان گفت ضرر اين داروها به طور مسلّم از منفعت آن‌ها بیش‌تر است و به اين جهت كم‌كم از رواج آن‌ها كاسته شده و امروزه در كشورهاي متمدن خيلي با احتياط آن‌ها را تجويز مي‏نمايند. اينك قسمتي از مقاله مزبور را در اين‌جا نقل مي‏كنيم: خوشبختانه اخيراً به علت كم شدن استعمال سولفاميد، مضارّ آن كه از همه مهم‌تر كم‌خوني هموليتيك بود كم‌تر ديده مي‏شود ولي بين سال‌هاي 44-1947 كه اين داروها زياد مصرف مي‏شد، بيماري مزبور هم شايع بود و بیش‌تر پس از خوردن سولفوپيريدين ديده مي‏شد كه سه روز پس از استعمال دارو كم‌خوني ظاهر مي‏شود. ضمناً بايد توجه داشت كه بسياري از داروها و مواد شيميايي هستند كه هر چند به ميزان كافي هم تجويز شوند در برخي از بيماران توليد كم‌خوني مي‏كنند و حتي گاهي ولو به ميزان كم خورده شوند سبب كم‌خوني مي‏شوند.
ضرر سولفاميدها منحصر به كم‌خوني نيست بلكه چنان‌كه در كتب مفصل و جديد پزشكي مندرج است، پيدايش بسياري از پولي‌نوريت‏هاي امروزه كه كرخ شدن و بي‏حسي و گزگز و مورمور اعضاء و زودخواب رفتن دست و پا و درد و ناراحتي در نقاط مختلف بدن از علايم آن است، در اثر مصرف و رواج سولفاميدها در عالم پيدا شده است.